W raku jajnika chirurgia jest fundamentem leczenia - rozmowa z prof. dr hab. n. med. Krzysztofem Nowosielskim, kierownikiem Katedry i Kliniki Ginekologii i Położnictwa Wydziału Nauk Medycznych w Katowicach.
„Nowotwór jajnika nie boli.” Co kobiety mogą robić, by wykryć go wcześniej? Czy szybka diagnoza gwarantuje wyzdrowienie?
Rak jajnika często rozwija się „skrycie”, bez wyraźnych objawów bólowych. Dlatego tak ważna jest czujność na sygnały, które mogą wydawać się błahe, np. uczucie pełności w brzuchu, częstsze oddawanie moczu, wzdęcia, zmiana obwodu brzucha lub nietypowe zmęczenie. To nie są objawy, które jednoznacznie wskazują raka – ale jeśli utrzymują się kilka tygodnie, warto zgłosić je ginekologowi. Wczesne rozpoznanie raka jajnika jest trudne, bo nie mamy jednego prostego badania przesiewowego, tak jak cytologia w raku szyjki macicy.
Dlatego tak ważne są 3 elementy profilaktyki:
regularne wizyty u ginekologa (raz w roku),
USG przezpochwowe,
w razie potrzeby oznaczenie markerów (np. CA-125) – choć to nie jest test przesiewowy i wymaga interpretacji specjalisty.
Czy szybka diagnoza zawsze oznacza wyzdrowienie?
Choroba nowotworowa jest obecnie uważana za stan przewlekły i nawet we wczesnym stadium może mieć tendencję do nawrotów. Ale im wcześniej wykryty, tym leczenie jest bardziej skuteczne, a szansa na wieloletnie przeżycie bez objawów znacznie rośnie. Wczesna diagnoza to nie gwarancja, ale szansa, którą warto zwiększać.
Jakie znaczenie ma chirurgia w leczeniu raka jajnika? I czy choroba może mieć podłoże genetyczne?
W raku jajnika chirurgia jest fundamentem leczenia. To nie jest jedynie „operacja usunięcia guza” – celem jest jak najdokładniejsze usunięcie wszystkich widocznych zmian nowotworowych z jamy brzusznej. Jeśli w czasie operacji usunięte zostaną wszystkie widoczne ogniska choroby, to leczenie uzupełniające (chemioterapia i immunoterapia) pozwalają na zahamowanie choroby. Dlatego leczenia raka jajnika, a w szczególności leczenie operacyjne, powinno obywać się w wyspecjalizowanych centrach, które zwiększają szanse na radykalne leczenie operacyjne.
Jeśli chodzi o geny – tak, około 10–15% raków jajnika ma podłoże dziedziczne, najczęściej związane z mutacjami genów BRCA1 i BRCA2. To oznacza, że jeśli w rodzinie były przypadki raka jajnika lub piersi, szczególnie u młodych kobiet warto rozważyć poradę genetyczną i testy genetyczne. Mutacje w genie BRCA 1 i BRCA 2 dotyczą około 0.25% wszystkich kobiet w Polsce, czyli występują u 1 na 300-450 kobiet (100 do 200 tysięcy Polek) Wiedza o obciążeniu mutacji nie jest wyrokiem, ale szansą na świadome działanie: częstsze i celowane kontrole oraz profilaktyka chirurgiczna (usuniecie piersi, usunięcia jajowodów i jajników po zakończeniu planów macierzyńskich)
Czy możliwy jest „test przesiewowy” na raka jajnika – jak cytologia w HPV?
Niestety – na dziś takiego testu takiego nie ma. Cytologia działa, bo raka szyjki macicy poprzedzają długo trwające zmiany wywołane przez HPV – i można je zobaczyć pod mikroskopem. Rak jajnika nie daje takich wczesnych, uchwytnych zmian i rośnie w jamie brzusznej, dlatego pobranie próbki i wczesne wykrycie tego nowotworu z odpowiednią czułością jest na razie w sferze marzeń. Badacze cały czas szukają rozwiązań – m.in. w biomarkerach krwi, analizie białek, komórek nowotworowych krążących we krwi czy mikroRNA – ale to wciąż przyszłość.
Skoro rak jajnika jest tak trudny, czy nie można profilaktycznie usuwać jajników po zakończeniu planów rozrodczych?
To pytanie pojawia się często – i jest zrozumiałe. U kobiet z mutacją BRCA1/BRCA2 taka operacja jest zalecaną i udowodnioną metodą zmniejszenia ryzyka – zwykle po 35–40 roku życia lub po zakończeniu planów macierzyńskich. To działanie profilaktyczne, które ratuje życie. Ale u kobiet bez obciążenia genetycznego profilaktyczne usuwanie jajników nie jest zalecane.
Dlaczego?
Ponieważ jajniki produkują hormony (estrogeny), które: chronią serce, wspierają kości, wpływają na metabolizm i zdrowie psychiczne. Ich usunięcie w młodszym wieku może zwiększyć ryzyko osteoporozy, otyłości, chorób serca i depresji powodując przedwczesną menopauzę przebiegającą w sposób piorunujący i inaczej niż menopauza naturalna. Więc profilaktyka „dla wszystkich” przyniosłaby więcej szkody niż pożytku.
Dziś odbywają się także V Śląskie Warsztaty Ginekologii Onkologicznej. Miejscem organizacji wydarzenia jest Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. K. Gibińskiego, szpital kliniczny ŚUM. Wydarzenie od pięciu lat jest doskonałym forum wymiany wiedzy, doświadczeń i najnowszych osiągnięć w dziedzinie ginekologii onkologicznej.
Dane wysyłającego:
Patrycja Matusińska
